Szklanka wody
Flickr.com
Seksualność człowieka w polskim społeczeństwie jest nadal tematem tabu. Niejako z automatu budzi ona takie skojarzenia, jak: wyuzdana erotyka, erotomania, zboczenie, dewiacja czy nawet pornografia i prostytucja. Nie wolno jednak zapominać, że seks – obok jedzenia, wody, tlenu i braku napięcia – należy do fizjologicznych, a więc podstawowych, potrzeb człowieka. Teza, którą w tym miejscu stawiam, została naukowo udowodniona przez Abrahama Masłowa, który stworzył model hierarchii potrzeb ludzkich w postaci piramidy (Hierarchia potrzeb – Wikipedia, wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Hierarchia_potrzeb, stan na dzień: 12.04.2016).
Widać więc z powyższego, że seks nie jest wyłącznie wytworem kultury masowej, choć niewątpliwie zajmuje on w niej na przestrzeni ostatniego pięćdziesięciolecia jedną z najwyższych pozycji. Nie można jednak zapominać, iż należy go postrzegać przede wszystkim jako elementarną potrzebę człowieka. Dotyczy to również osób z przeróżnymi niepełnosprawnościami – bez względu na ich rodzaj i stopień. Tymczasem temat seksualności osób niepełnosprawnych jest w dalszym ciągu czymś niechcianym, omijanym, a już na pewno budzącym ogromne kontrowersje.
Społeczne podejście do osób niepełnosprawnych w dużej mierze ma nadal charakter zamknięty, wręcz izolujący. Można to zauważyć w sytuacjach łatwo dostrzeganych na co dzień, lecz dotyczy to także sfery najbardziej intymnej, a więc seksualności. Potrzeby seksualne osób niepełnosprawnych budzą wśród ich najbliższego jak i najdalszego otoczenia niesmak, zdziwienie, ze strachem włącznie. Podchodzi ono do nich z ogromnym dystansem i niechęcią.
Warto w tym miejscu wspomnieć o dokumencie „Sexuality and family planning” wydanym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1986 roku. Stanowi on mianowicie, iż każdy człowiek ma prawo do seksualnej równości, wolności, wolności od dyskryminacji m.in. również ze względu na niepełnosprawność fizyczną. Mamy więc w tym miejscu do czynienia z jedenastoma Prawami Seksualnymi Światowej Organizacji Zdrowia. Dotyczą one każdej osoby bez wyjątku, a w ich zakresie zostały wyróżnione wolność seksualna oraz prawo do edukacji seksualnej.
Seksualność osób niepełnosprawnych fizycznie. Temat tabu
Uznawanie potrzeb seksualnych osób niepełnosprawnych za temat tabu jest bardzo powszechnym zjawiskiem. Rodzice opiekujący się niepełnosprawnymi dziećmi, pochłonięci milionami różnych istotnych spraw, nie przywiązują zbyt dużej wagi do aspektu płciowości. Można wnet stwierdzić, że jest on przez nich bagatelizowany. Widoczne jest to chociażby w sposobach ubierania czy uczesania dziecka z niepełnosprawnością, które w znaczący sposób odbiegają od stylu bycia, „noszenia się” jego pełnosprawnych rówieśników. Ma to na celu ukazanie dziecka niepełnosprawnego jako osoby pozbawionej płciowości.
Jak zauważa Iza Jąderek z portalu Foch.pl, Zdarza się też, że z powodu niepełnosprawności odmawia się dziecku możliwości chodzenia do szkoły, poznania grupy rówieśniczej, decydując się na edukację indywidualną. Dzieje się tak, ponieważ rodzicom bardzo często wydaje się, że skoro dzieci i tak mogą być wykluczone społeczne, to nie ma potrzeby narażać je na dodatkowe rozczarowania, brak akceptacji, czy zainteresowania ze strony rówieśników, romantycznych uniesień i uczuć ze strony tej samej lub odmiennej płci. Konsekwencje takiej izolacji są wielopłaszczyznowe: dzieci, nastolatki, a później dorośli mają problemy z nawiązywaniem znajomości, wstydem, poczuciem braku atrakcyjności, nie akceptują siebie, swojego ciała, swojej seksualności. Czują się samotne i odizolowane, a monotonny styl życia, w otoczeniu tylko rodziców lub opiekunów, rzutuje w znacznym stopniu na kształtowanie się dojrzałości psychoseksualnej i społecznej. (Iza Jąderek, „Seks osób z niepełnosprawnością fizyczną, Foch.pl – Bardzo kobieca perspektywa, [w]: http://foch.pl/foch/1,140270,16527433,Seks_osob_z_niepelnosprawnoscia_fizyczna.html?bo=1, stan na dzień: 12.04.2016.).
Niesłychanie istotnym problemem jest brak edukacji seksualnej. To na barki rodziców dziecka niepełnosprawnego lub też partnera dorosłej osoby niepełnosprawnej spada ciężar szukania pomocy, którą oferują głównie organizacje pozarządowe oraz instytucje świadczące profesjonalne wsparcie i rehabilitację seksualną osób niepełnosprawnych.
Mamy do czynienia z bardzo wieloma zróżnicowanymi problemami seksualnymi, które zdeterminowane są przez niepełnosprawność. Kluczowe znaczenie ma w tym miejscu oczywiście jej rodzaj i stopień. Uprawianie seksu i osiąganie orgazmu może być możliwe pomimo wielu licznych schorzeń, urazów czy chorób. Ważne jest, aby indywidualnie do swoich potrzeb dostosować pozycje seksualne lub/i środki farmakologiczne.
Ograniczenia fizyczne nie są jedynymi przeszkodami w zaspokajaniu potrzeb seksualnych, jakie napotyka na swojej drodze osoba niepełnosprawna ruchowo. Prawdziwą barierę stanowią ograniczenia w nawiązywaniu relacji międzyludzkich przez takie osoby. Może to być zarówno nadopiekuńczość i strach ze strony rodziny – np. brak akceptacji dla zawieranych przez niepełnosprawnego potomka znajomości oraz nadmierna skłonność do decydowania za niego – jak i niedostateczna, a wręcz nieudolna, polityka państwa adresowana do osób niepełnosprawnych.
Seksualność osób niepełnosprawnych fizycznie a aspekty polityczno-kulturowe
To właśnie względy polityczne i kulturowe mają równie mocny wpływ na możliwość i jakość zaspokajania najbardziej elementarnych potrzeb przez ludzi dotkniętych niepełnosprawnością. Czy możliwe jest na przykład wprowadzenie w Polsce refundowanych usług seksualnych dla niepełnosprawnych? Nie jest to możliwe! Nasza mentalność polityczno-kulturowa jest na to zbyt zaściankowa, aż nadto uwarunkowana względami religijnymi. Jeżeli znaczna część polskiego społeczeństwa i rządząca „klasa” polityczna ma problem z akceptacją in vitro czy związków partnerskich, to jakie są szanse na legalizację rehabilitacji seksualnej czy seks-wolontariattu? Na dzień dzisiejszy, niestety, żadne.
Inaczej wygląda to w Holandii, gdzie działa organizacja SAR. W ramach tychże działań kobiety świadczą usługi seksualne niepełnosprawnym, co uznawane jest za zabiegi lecznicze, za które płaci państwo. W Szwajcarii z kolei działa organizacja, która zrzesza seksualne asystentki (sex assistans). Ich usługi są odpłatne, jednak aby mogły one je świadczyć muszą zostać odpowiednio do tego przeszkolone. Temat seksualności niepełnosprawnych jest powszechnie akceptowany i respektowany także w Niemczech, Danii oraz Stanach Zjednoczonych. Pozwoliło to na integrowanie przedmiotów rehabilitacji seksualnej w zajęcia edukacyjne.
Z badań prof. Izdebskiego, co zauważa cytowana przeze mnie wyżej Iza Jąderek, wynika, iż 20% osób niepełnosprawnych korzysta z usług prostytutek, za co płacą ojcowie. Dla mnie osobiście największym problemem jest zakomunikowanie tego typu potrzeb najbliższej rodzinie, a co tu dopiero powiedzieć o poproszeniu jej, aby takie usługi zamówiła? Pomijam już tutaj kwestie finansowe.
Wskazane byłyby samodzielne wyjazdy do sanatorium czy różne obozy w celu poznawania nowych ludzi i nawiązywania więzi emocjonalnych. Nie jest to jednak proste ze względu na politykę państwa, o czym wspominałem we wpisie pt. Osoba niepełnosprawna a grupy i role społeczne, do lektury którego serdecznie zachęcam.
Do słusznych, moim zdaniem, wniosków dochodzi Iwona Boczar z Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, która zauważa, iż (…) w nowoczesnych społeczeństwach następują wyraźne zmiany w tradycyjnym pojmowaniu ról społecznych, wzrasta też poziom edukacji i przewartościowania pewnych nienaruszalnych dotąd kanonów wartości. Zwiększa się znaczenie – niedocenianej latami przez specjalistów z dziedziny rehabilitacji – sfery życia intymnego osób niepełnosprawnych w procesie ich samorealizacji i adaptacji do życia w społeczeństwie. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, iż aktywność erotyczna pełni co najmniej tak ważną rolę w rehabilitacji społecznej i leczniczej, jak w przystosowaniu społecznym osób niepełnosprawnych (Iwona Boczar, Życie seksualne osób niepełnosprawnych – nadal społeczne tabu?, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji, [w]: http://www.far.org.pl/aktualno%C5%9Bci/wywiady/10061-%C5%BCycie-seksualne-os%C3%B3b-niepe%C5%82nosprawnych-%E2%80%93-nadal-spo%C5%82eczne-tabu.html, stan na dzień: 12.04.2016.).
Seks nie jest wymysłem tej czy innej kultury, przypisanej jakiejś konkretnej epoce. Jest to elementarna potrzeba ludzka, której – niezbyt elegancko rzecz ujmując – nie wyeliminuje ten czy inny rodzaj niepełnosprawności, ani też jej stopień. Jeżeli ktoś upominanie się przez osoby niepełnosprawne ruchowo o życie intymne uważa za dewiację, to w konsekwencji powinien dążyć do wprowadzenia zakazu pojenia i karmienia tychże osób. Potrzeba współżycia płciowego jest bowiem na równi odczuwalna z potrzebą pragnienia i łaknienia. Aspekt kulturowo-etyczny może być tutaj jedynie propozycją zachowań, nigdy zaś ich bezwzględnym nakazem czy zakazem. Jaką jest owa moralność, która odmawia nam szklanki wody i kromki chleba? Nieustający głód i pragnienia w konsekwencji oznaczają dla człowieka śmierć. Zaburzone życie intymne wywołuje ból – zarówno psychiczny jak i fizyczny – frustrację, napięcie, nerwowość, niższy poziom przyzwoitości, gniew, niechęć do samego siebie i otoczenia oraz wiele innych negatywnych skutków – w tym większą skłonność do zboczeń seksualnych.
Warto o tym wszystkim pamiętać!
Bibliografia:
- Hierarchia potrzeb – Wikipedia, wolna encyklopedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Hierarchia_potrzeb, stan na dzień: 12.04.2016.
- Iwona Boczar, Życie seksualne osób niepełnosprawnych – nadal społeczne tabu?, Fundacja Aktywnej Rehabilitacji, [w]: http://www.far.org.pl/aktualno%C5%9Bci/wywiady/10061-%C5%BCycie-seksualne-os%C3%B3b-niepe%C5%82nosprawnych-%E2%80%93-nadal-spo%C5%82eczne-tabu.html, stan na dzień: 12.04.2016.
- Iza Jąderek, Seks osób z niepełnosprawnością fizyczną, Foch.pl – Bardzo kobieca perspektywa, [w]: http://foch.pl/foch/1,140270,16527433,Seks_osob_z_niepelnosprawnoscia_fizyczna.html?bo=1, stan na dzień: 12.04.2016.
Foto: Flickr.com
Komentarze