Moja praca magisterska obchodzi w tym roku swoje dziesięciolecie. 26 czerwca 2009 roku miała miejsce jej obrona. Praca otrzymała wyróżnienie w konkursie rektora uczelni na najlepszą pracę dyplomową.
Tytuł pracy magisterskiej jest następujący:
Działalność organów administracji publicznej w Polsce w świetle standardów przyjętych w ramach Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej
Moja praca magisterska. Wstęp
Integracja europejska wymusza na państwach współpracę w bardzo wielu dziedzinach. Są nimi: strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek czy też unia gospodarczo-walutowa. Aspektom tym poświęconych jest wiele opracowań naukowych czy też popularno-naukowych. Bardzo niewiele publikacji jest natomiast poświęconych wspólnemu europejskiemu modelowi administracji publicznej, który – co prawda – jeszcze ostatecznie nie utrwalił swojej pozycji w zintegrowanej Europie, to jednak jest on coraz częściej postrzegany przez państwa zachodnie, a jego pozycja i znaczenie stale rosną. Skutkiem tego postanowiłem napisać niniejszą pracę, której celem jest zdefiniowanie pojęcia i określenie standardów Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej, ale przede wszystkim ma ona za zadanie ukazać, jak w świetle tychże standardów działają organy administracji publicznej w Polsce. Zainteresowanie tematem wiąże się z moją ciekawością co do samego istnienia i funkcjonowania Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej oraz z ukazaniem w tym kontekście ogólnej sprawności i jakości działania polskich organów administracji publicznej.
W opracowywaniu tematyki mojej pracy posłużyłem się kilkoma metodami badawczymi z zakresu politologii. Pierwszą z nich jest metoda analizy systemowej. Rozwinęła się ona w Stanach Zjednoczonych, a jej prekursorem był David Easton. Istotny wpływ miały na nią także prace Karla W. Deustcha i Talcotta Parsonsa. Jest ona oparta na posługiwaniu się kategoriami systemowymi. Ważne jest tutaj, aby w sposób epizodyczny wspomnieć o procesie budowania teorii opartym na konstruowaniu systemu warunkowo sformułowanych stwierdzeń wyjaśniających. System stwierdzeń składa się na model pojęciowy dziedziny czy aspektu rzeczywistości, który ma zostać wyjaśniony przez teorię. W politologii analiza systemowa jest metodą konstruowania szczególnego modelu pojęciowego zjawisk politycznych – modelu systemowego.
Analizując rzeczywistość społeczną w kategoriach systemowych stosuje się następujące założenia:
- różnorodne dziedziny rzeczywistości są interpretowane nie jako niepowiązane i przypadkowe zbiory elementów, które są izolowane, lecz jako wewnętrznie zintegrowane całości, które wyróżniają się od otoczenia i charakteryzują się specyficznymi prawidłowościami,
- analiza elementów, które tworzą badany system jest w większym stopniu skoncentrowana na interakcjach między jego poszczególnymi elementami – ma charakter relacyjny – aniżeli na ich cechach pozakontekstowych. Zatem konstrukcja modelu systemowego oznacza, że badacz wiąże w wewnętrznie zintegrowaną całość, która charakteryzuje się swoistymi właściwościami i wyróżnia się z otoczenia, zróżnicowane elementy rzeczywistości społeczno-politycznej.
Dzięki metodzie analizy systemowej możliwe było zbadanie przeze mnie wielu różnych aspektów funkcjonowania organów administracji publicznej w Polsce w świetle wielorakich kontekstów i połączenie ich w pewną całość, dzięki czemu mogłem ukazać dosyć wyrazisty (a przede wszystkim pragmatyczny) obraz tego funkcjonowania. W związku z tym metoda ta jest głównym narzędziem badawczym, które zastosowałem przy pisaniu swojej pracy.
W celu usprawnienia swojej metodologii badawczej metodę analizy systemowej połączyłem z metodą analizy tekstów prawnych oraz opinii specjalistów z dziedziny prawa administracyjnego. Istotne było dla mnie w tym kontekście zestawienie ze sobą obowiązujących przepisów prawnych z opiniami ludzi, będących autorytetami w tej dziedzinie lub przynajmniej jej znawcami.
Sięgnąłem także po metody pomocnicze. Jako pierwszą metodę pomocniczą zastosowałem analizę strukturalną w odniesieniu do kwestii, które są związane z pojęciami z zakresu prawa administracyjnego. Następnie wykorzystałem analizę funkcjonalną. Jest to druga wykorzystana przeze mnie metoda pomocnicza, która ma na celu przede wszystkim ukazanie związków między normami prawnymi i praktyką polityczno-ustrojową w naszym kraju.
Pierwszy rozdział pracy poświęcony został uwarunkowaniom procesu wyłaniania się Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej. W tym też kontekście zostały ukazane implikacje globalizacji i umiędzynarodowienia w sferze organizacji i zarządzania instytucjami publicznymi. Globalizacja wpływa w ogromny sposób na jakość zarządzania w urzędach publicznych, wyznaczając dzięki temu zupełnie nowe standardy ich organizacji i w kierowaniu kadrami, dzięki czemu tworzy ona zupełnie nową – dotychczas nieznaną – metodę funkcjonowania urzędów publicznych. Przyczynia się także do powstawania nowych zjawisk w tym kontekście. Jednym z nich jest New Public Management, będące jednocześnie jednym z głównych kierunków reform administracji publicznej w krajach Zachodu na przełomie XX i XXI wieku. Implikacje globalizacji i umiędzynarodowienia w sferze organizacji i zarządzania instytucjami publicznymi, New Public Management oraz zachodnie reformy administracji publicznej wpisują się w integracyjny kontekst powstawania modelu EPA.
W rozdziale drugim zostały ukazane podstawowe założenia Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej. Niejako punkt wyjścia dla tego rozdziału jak i całej pracy stanowi zdefiniowanie pojęcia i kryteriów tego modelu, dopełnieniem czego jest zestawienie i w miarę szczegółowa charakterystyka jego podstawowych zasad, do których należą: zasada legalizmu, zasada formalizmu, zasada zachowania procedury postępowania administracyjnego, zasada wyższości norm prawa nad normami politycznymi, zasada wyższości norma prawa nad normami obyczajowymi oraz zasada wyższości norm prawa nad normami światopoglądowymi. Dzięki takiemu zestawieniu dowiadujemy się, w jaki sposób powinny funkcjonować organy administracji publicznej w Polsce – w kraju, który przeszedł dość niełatwą drogę od komunistycznego bloku wschodniego do demokratycznych struktur zachodnich.
W związku z powyższym konieczne jest ukazanie strukturalnych i funkcjonalnych aspektów funkcjonowania administracji publicznej w Polsce po 1989 roku – co jest przedmiotem rozdziału trzeciego mojej pracy. W ramach tego rozdziału ukazałem, jak w praktyce wygląda postępowanie administracyjne – jakie błędy są najczęściej popełniane podczas jego prowadzenia. Ukazany został także proces decyzyjny, zachodzący w organach administracji publicznej – zwracam w tym miejscu szczególną uwagę na to, co jest w nim naprawdę ważne, jakie jego etapy należy bezwzględnie wyróżnić oraz jakie błędy i ograniczenia są w nim najczęściej spotykane. Pozwoliło to na ukazanie w sposób praktyczny ciągłości, spójności decyzji i struktury organizacyjnej administracji publicznej, czyli wskazanie uchybień i błędów, jakie są najczęściej w tej materii popełniane. W celu unikania tychże błędów koniczne jest zapewnienie przewidywalności procesu decyzyjnego, co – jak się okazuje – nie zawsze jest możliwe ze względu na różne czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne. Bardzo wiele pozostawia także do życzenia kwestia niezawodności i odpowiedzialności w procesie decyzyjnym organów administracji publicznej w Polsce.
Poza aspektami strukturalnymi i funkcjonalnymi istotne są także aspekty aksjologiczne i światopoglądowe działalności organów administracji publicznej w Polsce w świetle standardów, jakie zostały przyjęte w ramach Europejskiej Przestrzeni Administracyjnej. Jednym z kontekstów tejże działalności jest kontekst religijny. Ukazuje on specyficzne interakcje pomiędzy państwem a kościołem (i/lub innymi organizacjami wyznaniowymi), które najczęściej dotykają kwestii aksjologicznych i światopoglądowych. Przybierają one bardzo często charakter konfliktowy, przez co urzędnik państwowy i samorządowy jest naciskany w różnych sprawach – tak przez polityków, jak i osoby duchowne. Dochodzi w ten sposób do naruszenia neutralności politycznej i religijnej kadr administracji publicznej, co wpływa negatywnie na profesjonalizm kompetencji urzędników, który i bez tego w warunkach Polskich wypada bardzo niekorzystnie. Wskutek powyższego pojawia się pytanie o układ orientacji wartości, a w nim miejsce i rolę interesu publicznego w działalności organów administracji publicznej, którego częstym zagrożeniem są interesy prywatne i partykularne.
Analizę wyżej przytoczonych zagadnień przeprowadziłem na podstawie materiałów źródłowych, do których należą:
- literatura przedmiotu – gdzie najważniejszymi pozycjami są: Błaś A., Boć J. (red.), Jeżewski J., Administracja publiczna, Kolonia Limited 2003, Hausner J. (red.), Administracja publiczna, Warszawa 2006, Heywood P. M., Meyer-Sahling J. H., Występowanie stref korupcji w zarządzaniu polską administracją rządową, Raport Sprawne Państwo – Program Ernst&Young, Warszawa 2008, Izdebski H., Kulesza M., Administracja publiczna – zagadnienia ogólne, Warszawa 2004, Knosala E., Zacharko L., Matan A., Nauka administracji, Zakamycze 2000,Kustra E., Wstęp do nauk o państwie i prawie. TNOiK “Dom Organizatora”. 2000,Listwan T., Zarządzanie kadrami, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2002, Mazur S., Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej? – monitoring IV, Kraków 2000, Najwyższa Izba Kontroli, INFORMACJA o wynikach kontroli bieżącego nadzoru sanitarnego sprawowanego przez Inspekcję Sanitarną w warunkach reformy administracji publicznej, Departament Zdrowia i Kultury Fizycznej, DZiKF-41006-2000, Nr ewid. 80/2001/P/00/139/DZK, Warszawa 2001, Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli prawidłowości wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwoleń na budowę na terenie województwa mazowieckiego w okresie 2004 – 2006 (I kwartał), Delegatura w Warszawie, Nr ewid. 160/2006/P/06/153/LWA, Warszawa 2007, Opolski K., Modzelewski P. (red.), Zarządzanie jakością w usługach publicznych, Wydawnictwo CeDeWu, 2004, Zimmermann J., Prawo administracyjne, Zakamycze 2005,
- akty prawne – tutaj wszystkie pozycje są istotne, a należą do nich: Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, DOK3-411/2/04/MB, Warszawa, dnia 24 .05.2004 r., Ustawa Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r., nr 207, poz. 2016 ze zm.), Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, (Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168), Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 26, poz. 319 / 2000 r.). Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz.U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1414),
- materiały prasowe – w tym miejscu chciałbym wyróżnić przede wszystkim następujące artykuły: Grosse T. G., Polska w Unii Europejskiej: wyzwanie dla polskiej administracji, Analizy i Opinie nr 14, Instytut Spraw Publicznych, październik 2003, [w]: http://www.isp.org.pl/files/17613324550352411001117011584.pdf, z dnia: 22.10.2008, Krasuski P., Administracja a wyzwania ery społeczeństwa informacyjnego, Służba Cywilna, jesień – zima 2003/2004, nr 7, Rzemek M., Powrót apolitycznej służby cywilnej, Rzeczpospolita, marzec 2008, [w]: http://www.rp.pl/artykul/102226.html, z dnia: 30.03.2009, Uhlig D., Nepotyzm ma się dobrze, Gazeta Wyborcza – internetowe wydanie – Wyborcza.pl, sierpień 2008, [w]: http://wyborcza.pl/1,75478,5554694,Nepotyzm_ma_sie_dobrze.html, z dnia: 9.04.2009. Uhlig D., Raczej służba niż cywilna, Gazeta Wyborcza – internetowe wydanie – Wyborcza.pl, styczeń 2004, [w]: http://wyborcza.pl/1,75248,1847369.html, z dnia: 30.03.2009,
- materiały internetowe – w swojej pracy wykorzystałem bardzo dużą ilość materiałów internetowych. Według mnie najważniejsze z nich to: Alma Consulting Group Polska, Dlaczego na opieszałości urzędników tracą firmy i samorządy?, Bankier.pl – Polski Portal Finansowy, listopad 2008, [w]: http://www.bankier.pl/wiadomosc/Dlaczego-na-opieszalosci-urzednikow-traca-firmy-i-samorzady-1866097.html, z dnia: 3.04.2009, B. Świderek, Polityka regionalna w Europie, Ruch Autonomii Śląska, październik 2002, [w]: http://raslaska.aremedia.net/pol/jaskolkaslaska/02/0210POLITYKAREGIONALNAWEUROPIE.htm, z dnia: 21.10.2007. dr hab. Jerzy Supernat, Administracja publiczna w świetle koncepcji New Public Management, [w]: http://www.supernat.pl/artykuly/administracja_publiczna_w_swietle_koncepcji_new_public_management.html, z dnia: 18.10.2008, dr hab. Jerzy Supernat, Europejska przestrzeń administracyjna (wybrane zagadnienia), [w]: http://www.supernat.pl/referaty/europejska_przestrzen_administracyjne.html, z dnia: 30.10.2008, dr hab. Jerzy Supernat, Lobbing w procesach decyzyjnych organów władzy publicznej, [w]: http://www.supernat.pl/referaty/lobbing_w_procesach_decyzyjnych_organow_wladzy_publicznej.html, z dnia: 19.02.2009,Informacja o wynikach działalności Centralnego Biura Antykorupcyjnego w 2008 roku, Centralne Biuro Antykorupcyjne, kwiecień 2009, [w]: http://www.cba.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=20&id=242&search=27, z dnia: 9.04.2009, K. Sobczak, Kara za błędne decyzje urzędników, LEX – Polski Serwer Prawa, lipiec 2008, [w]: http://www.lex.com.pl/?cmd=artykul,1478, z dnia: 2.04.2009, KAI, Dziennik: Tusk chce rozmawiać o eutanazji, Gazeta.pl – portal internetowy – www.gazeta.pl, marzec 2009, [w]: http://serwisy.gazeta.pl/kosciol/1,64835,6355064,Dziennik__Tusk_chce_rozmawiac_o_eutanazji.html, z dnia: 24.03.2009, M. Henzler, Kadrowa wirówka, POLITYKA.PL – serwis internetowy Tygodnika POLITYKA, październik 2007, [w]: http://www.polityka.pl/kadrowa-wirowka/Lead30,933,233360,18/, z dnia: 30.03.2009, Nowa ustawa o służbie cywilnej – najważniejsze zmiany w administracji rządowej, Serwis Służby Cywilnej, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, marzec 2009, [w]: http://bz.premier.gov.pl/aktualnosci.php?id=9&look=212, z dnia: 30,03.2009, P. Borecki, Wolność sumienia i wyznania, Racjonalista – Stowarzyszenie na Rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo „Neuturum”, luty 2004, [w]: http://www.neutrum.eu.org/kk.php/s,3243/k,2, z dnia: 30.03.2009, P. Borecki, Współdziałanie państwa z Kościołami w praktyce, Racjonalista – Stowarzyszenie na Rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo „Neuturum”, luty 2004, [w]: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,3246/q,Wspoldzialanie.panstwa.z.Kosciolami.w.praktyce, z dnia: 24.03.2009, PAP, Tusk: apeluję o debatę publiczną ws. in vitro i eutanazji, Wiadomości WP.PL, marzec 2009, [w]: http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Tusk-apeluje-o-debate-publiczna-ws-in-vitro-i-eutanazji,wid,10915670,wiadomosc.html, z dnia: 25.03.2009, T. Grosse, Irlandia – pretekst do namysłu nad Polską, CEO: Magazyn Top Menedżerów, grudzień 2003, [w]: http://ceo.cxo.pl/artykuly/37119_0.html, z dnia: 21.10.2008, W. Gadomski, Felieton: Grupy interesu w natarciu, Gazeta.pl – portal internetowy – www.gazeta.pl, luty 2006, [w]: http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33211,3184653.html, z dnia: 9.04.2009, W. Pawlik, Kościoły o neutralności światopoglądowej państwa, Racjonalista – Stowarzyszenie na Rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo „Neuturum”, październik 2003, [w]: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2858, z dnia: 24.03.2009, Wywiad udzielony przez Prezesa NSA Janusza Trzcińskiego red. Danucie Frey z redakcji „Rzeczpospolitej”, opublikowany w dniu 7 lutego 2008 r., Naczelny Sąd Administracyjny, luty 2008, [w]: http://www.nsa.gov.pl/index.php/pol/content/download/882/5829/file/wywiad%20Prezesa%20NSA%207.02.2008.doc, z dnia: 16.04.2009.
Komentarze