Jak informatyka pomaga osobom głuchoniewidomym

Informatyka w ogromnym zakresie pomaga dziś osobom głuchoniewidomym. Postaram się dowieść tego w swoim najnowszym artykule na łamach OpinioLogii.

W dzisiejszym świecie bardzo istotne są nowoczesne technologie, bez których ciężko funkcjonować. One również wymuszają liczne zmiany w życiu osób z równoczesną niepełnosprawnością wzroku i słuchu. To zagadnienie będę chciał przybliżyć w tym artykule w kontekście osób głuchoniewidomych.

Informatyka – czyli komputery i oprogramowanie

Wspominałem w artykule o osobach głuchoniewidomych poświęconym studiowaniu, jak pomocny jest sprzęt informatyczny w pracy edukacyjno-dydaktycznej. Tu rozwinę zagadnienie szerzej, gdyż każdy, kto styka się ze sprzętem komputerowym musi pracować przy pomocy oprogramowania, a osoba niewidoma czy głuchoniewidoma musi używać oprogramowania specjalistycznego służącego do odczytu ekranu.

Na Windows są to dwa najpopularniejsze programy – Jaws i NVDA. Nie będę wchodził w szczegóły, czym się te dwa programy od siebie różnią, gdyż nie zajmuję się szczegółowo technologią. Każdy użytkownik dokonuje samodzielnie wyboru, z którym programem pracuje.

Wspomnę o podstawowych różnicach pomiędzy tymi aplikacjami odczytu ekranu na Windows. NVDA jest programem darmowym, można pobrać za darmo z Internetu, a Jaws kosztuje ok. 3500 zł. Jest to zależne od zmian kursów dolara, ile ostatecznie zapłacimy przy zakupie tego programu. Działania tych programów polegają na tym, że odczytują zawartość ekranu przy pomocy mowy syntetycznej, albo też z komputerem jest połączone specjalne urządzenie przetwarzające na znaki brajlowskie komunikaty wyświetlane na ekranie. To urządzenie nazywa się monitor brajlowski. Jest to specjalny tablet, gdzie układ bolczyków prezentuje na dotykowym wyświetlaczu znaki alfabetu Braille’a.

Informatyka w służbie osobom głuchoniewidomym

Współczesna informatyka sprawia, że osoby z niepełnosprawnością wzroku i słuchu mogą samodzielnie wykonywać wiele operacji na sprzęcie komputerowym. Niestety to oprogramowanie nie jest w stanie wykonać czynności związanych z grafiką. Choć coraz częściej można omijać grafikę na przykład na Facebooku, gdyż programy do odczytu ekranu ją opisują. Przy pomocy tych programów można pracować w edytorach tekstu – na przykład Microsoft Word – co czyni autor tego dokumentu, pisząc artykuły na OpinioLogię.

Można również, będąc osobom niewidomą z niepełnosprawnością słuchu i wzroku, korzystać z poczty elektronicznej, przeglądać strony internetowe, jak i korzystać z bankowości elektronicznej oraz być aktywnym na portalach społecznościowych. Najnowszy sprzęt posiadający połączenie Bluetooth daje możliwość połączenia z aparatami słuchowymi. Przez to dźwięk bezpośrednio płynie do aparatu, a nie jest on słyszalny dla otoczenia.

Telefony w rękach osób głuchoniewidomych

Na początku trochę historii. Pierwszymi telefonami, które mogły samodzielnie obsługiwać osoby niewidome z niepełnosprawnością słuchu, były to aparaty klawiszowe Nokii z systemem operacyjnym Synbiam. Wyposażone były w program do odczytu ekranu, który wcześniej trzeba było zakupić. Telefon komórkowy dawał osobie głuchoniewidomej możliwość samodzielnego wykonania połączenia do najbliższych i wysłania wiadomości SMS. To na owe czasy było dużym krokiem w stronę dostępności, a trzeba pamiętać, że to był okres ok. 2004 roku. Pamiętam, gdy przy dzisiejszym centrum niewidomych w Krakowie pan Wojciech prezentował model takiego telefonu. To było bardzo interesujące wydarzenie.

Dziś informatyka pozwala na dużo więcej. Smartfony są coraz bardziej dostępne dla osób z niepełnosprawnością wzroku. Obsługa tych skomplikowanych urządzeń daje szereg możliwości osobom głuchoniewidomym. Mają możliwość – podobnie, jak przy obsłudze komputera – wykonania wiele czynności przy pomocy aplikacji na telefon. Oprócz standardowych funkcji wykonania połączeń telefonicznych i tworzenia wiadomości, można przy pomocy oprogramowania specjalistycznego do odczytu ekranu korzystać z aplikacji do bankowości, rozkładu jazdy czy dokonywać zakupów.

Nasuwa się zasadnicze pytanie: jaki telefon? Na Androidzie czy na systemie iOS? Tu zainteresowanego potencjalnego użytkownika kieruję na konsultacje do tyfloinformatyka, specjalisty od sprzętu informatycznego dla osób z niepełnosprawnościami wzroku. Po konsultacjach będzie można podjąć właściwą decyzję. Wspomnę, że programy do odczytu ekranu są darmowe podobnie, jak NVDA na komputery. Program mówiący na iOS jest zainstalowany w iPhone’ie. W przypadku telefonu z androidem trzeba pobrać aplikację z Internetu.

Informatyka osób z niepełnosprawnością wzroku – praca i edukacja

Szukając dobrego tyfloinformatyka, trzeba włożyć dużo wysiłku. W okresie, kiedy działało Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym były organizowane zajęcia z obsługi komputera i telefonu z oprogramowaniem odczytu ekranu. Dziś osoby z równoczesną niepełnosprawnością wzroku i słuchu są skazane na wsparcie specjalistów pracujących w organizacjach osób niewidomych. Określone wsparcie jest skierowane do osób tylko z niepełnosprawnością wzroku. Jeśli szkoleniowiec prowadzący zajęcia został przeszkolony w zakresie pracy z osobami głuchoniewidomymi, to będzie potrafił przystosować kurs pod kontem uczestnika, biorąc pod uwagę jego równoczesną niepełnosprawność. W Krakowie kursy z  tyfloinformatyki organizuje Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego. W poprzednim roku prowadził je również Okręg Małopolski Polskiego Związku Niewidomych.

Edukacją przyszłych tyfloinformatyków w Krakowie zajmuje się Centrum niewidomych. Przy tej instytucji mieści się technikum tyfloinformatyczne, jak i szkoła policealna kształcąca w zawodzie technik tyfloinformatyk. Również informatyką osób z niepełnosprawnością wzroku zajmują się absolwenci kierunków informatycznych. Są to osoby niewidome, które ukończyły ten kierunek. Obok nich jest szeroka grupa pasjonatów informatyki. Oni też wielu osobom na własną rękę udzielają wsparcia i pomocy w obsłudze sprzętu.

Podsumowując ten tekst warto podkreślić, iż praca w zawodzie tyfloinformatyka jest bardzo niestabilna. Specjaliści w tym zakresie znajdują z jednej strony zatrudnienie w organizacjach wspierających osoby niewidome, a z drugiej strony prowadzą różnego rodzaju działalności gospodarcze oferujące szkolenia.

Obok tych osób wspomniani pasjonaci trudnią się tą dziedziną hobbystycznie. Osoba głuchoniewidoma prowadząca zajęcia tyfloinformatyczne może napotkać na różne bariery w swojej pracy, lecz jej bardzo silnym atutem jest możliwość prowadzenia zajęć indywidualnych. Tą barierą, o której wspominałem, może być niemożność prowadzenia zajęć grupowych ze względu na ograniczenia słuchowe.

Grafika:

Jak informatyka pomaga osobom głuchoniewidomym

Autor zdjęcia: André Karwath aka Aka

Źródło zdjęcia: Wikimedia Commons

Opracowanie: Wojciech Kaniuka – OpinioLogia.pl